Mali vranac na Savi u Beogradu
Mali vranac Microcarbo pygmaeus (Pallas, 1773) je strogo zaštićena divlja vrsta u Srbiji na osnovu Pravilnika o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva („Službeni glasnik RS”, br: 5/2010, 47/2011, 32/2016 i 98/2016), što isključuje bilo kakav oblik korišćenja ove vrste i podrazumeva trajnu zabranu njenog ubijanja i uznemiravanja.
Mali vranac
Mali vranac pripada porodici vranaca ili kormorana (Phalacrocoracidae), koja ima oko 40 vrsta ukupno. Vranci su ptice vezane za vodena staništa i široko su rasprostranjene po svim kontinentima. Naseljavaju i morske i kopnene biotope. U Srbiji žive dve vrste vranaca: veliki vranac Phalacrocorax carbo (L.) i mali vranac Microcarbo pygmaeus.
Zaštićeno stanište "Zimovalište malog vranca"
Zimovalište malog vranca na Savi u Beogradu proglašeno je zaštićenim područjem kao zaštićeno stanišete "Zimovalište malog vranca" i svrstano je u III (treću) kategoriju kao zaštićeno područje lokalnog značaja. Takođe, pripada međunarodno značajnom području za ptice (IBA) „Ušće Save u Dunav”.
Zaštićeno stanište nalazi se na obalama Save u Novom Beogradu, u blizini toplane i brodogradilišta, i sastoji se od tri odvojene celine (lokaliteta) i to:
– lokalitet I se nalazi na teritoriji katastarske opštine Novi Beograd, i to na delovima katastarskih parcela br. 6801, 6628/2 i 5410/2, u površini od 123.869 m2;
– lokalitet II se nalazi na teritoriji katastarske opštine Novi Beograd, i to na delovima katastarskih parcela br. 6628/2 i 5396, u površini od 22.918 m2;
– lokalitet III se nalazi na teritoriji katastarske opštine Novi Beograd, i to na delovima katastarskih parcela br. 6628/2, 5422 i 6873, u površini od 78.623 m2;
Ukupna površina zaštićenog područja iznosi 22,5410 ha.
Zaštićeno područje povereno je na upravljanje udruženju "Zeleno plavi koridori".
Karakteristike malog vranca
Mali vranac (Microcarbo pygmaeus) je najmanji Evropski vranac.
Bionomija
Mali vranac je ptica srednje veličine (50 cm), pretežno crne boje sa smeđim nijansama na vratu i glavi. Širina krila iznosi između 75 i 90 cm. Srazmerno veličini, ima dug rep, dok su vrat i kljun kratki. Perje je sjajno crno, a u odnosu na ugao gledanja, presijava se na tamno-zeleno ili smeđe.
Ishrana
Mali vranci se hrane u kanalima, močvarama, sporo tekućim rekama i poplavljenim područjima. Hrane se, uglavnom sitnom ribom, vodenim insektima, pijavicama i sitnim sisarima. Plen love pretežno roneći, tako da su vrlo dobro prilagođeni ronjenju i plivanju.
Razmnožavanje
Monogamni su, par se održi najvjerojatnije barem jednu gnezdeću sezonu. Oba pola zajedno grade gnezdo i brinu se o ptićima. Krajem maja i početkom juna je period parenja. Izlegu od 4 do 6 jaja. Inkubacija traje 27–30 dana, a ptići su za let sposobni kad napune oko 70 dana. Roditelji ih hrane malim ribama i drugim vodenim životinjama. Vranci se oglašavaju jedino u kolonijama grlenim krakanjem, inače su tihi.
Gnezdo
Vranci su kolonijalne ptice i gnezde se u grupama od nekoliko desetina ili čak nekoliko stotine parova. Uglavnom se radi o mešovitim kolonijama u kojima se, pored vranaca, gnezde i različite vrste čaplji. Nije izrazita selica tako da se tokom zime zadržava u Srbiji, s tim što se okuplja u jata i zadržava se uz veće reke i vodene površine. Prave gnezda od granja i trski u gustoj vegetaciji na drveću i grmlju
Dokumenti
Studija zaštićenog staništa
Studija zaštite Zaštićeno stanište "Zimovalište malog vranca", Zavoda za zaštitu prirode Srbije, Beograd 2022. godinePredlog Plana upravljanja zaštićenog staništa
Predlog Plana upravljanja ZS "Zimovalište malog vranca" 2023-2033Izvod iz Službenog lista Grada Beograda
Odluka o proglašenju ZS "Zimovalište malog vranca"Pravilnik o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi
Pravilnik o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi ZS "Zimovalište malog vranca"Događaji
Obaveštenje o pokretanju postupka zaštite
Obaveštenje o pokretanju postupka zaštite Zaštićenog staništa "Zimovalište malog vranca" - 1.3.2022. godinePostupak zaštite
U toku postupak stavljanja pod zaštitu dva nova područja u Beogradu - 12.08.2022. godineOdluka o proglašenju zaštićenog staništa
Odluka o proglašenju ZS "Zimovalište malog vranca - 26.12.2022. godineMediji o zaštićenom staništu
Kuća malog vranca na Novom Beogradu pod zaštitom - B92 - 10.1.2023. godineZimovalište retkih ptica na Novom Beogradu proglašeno za zaštićeno područje - EKapija - 10.1.2023. godine
KUĆA MALOG VRANCA POD ZAŠTITOM: Novi status za zimovalište retkih ptica kod toplane na Novom Beogradu - NBGDVesti - 10.1.2023. godine
Dom malog vranca postao zaštićeno područje - Politika - 12.1.2023. godine
Zimovalište malog vranca uz reku Savu - Politika - 21.4.2023. godine
U kakvim uslovima živi mali vranac? Oko 10 odsto evropske populacije ove retke i ugrožene vrste ptica nastanjeno je u Beogradu - 24 Sedam - 24.4.2023. godine
Akcija "World Cleanup Day"
Globalna akcija “World Cleanup Day” ove godine i u ZS "Zimovalište malog vranca" u organizaciji Udruženja "Zeleno plavi koridori"- 20.09.2024. godine. Događaj je uvršten u Internacionalni kalendar UN-a.Aktivnosti
Ugrožavanje zaštićenog staništa
Kako se Zaštićeno stanište "Zimovalište malog vranca" nalazi u centralnom delu urbane zone grada očekivano je ugrožavanje staništa od raznih zainteresovanih strana. Tako je tokom proleća 2024. godine na više lokacija izvršena uzurpacija delova zaštićenog područja. Zahvaljujući čuvarskoj službi sprečeni su mnogi takvi slučajevi, a velikim naporima upravljača neki od uzurpiranih delova su vraćeni u prvobitno stanje.
Šljunkara koja se nalazi pored lokaliteta I zaštićenog područja je na osnovu dobijenih uslova izvršila pomeranje šljunka i peska koji je prethodno deponovala u delu zaštićenog staništa. Osim toga postavilu su žičanu ogradu kojom se sprečava dalji pristup području.
Grubo ugrožavanje staništa na lokalitetu I, u toku reke Save, započeto je tokom aprila meseca 2024. godine postavljanjem marine uz obalu reke. Pored svih učinjenih aktivnosti u sprečavanju uzurpacije područja, podnošenjem prijava svim relevantnim institucijama, marina koja je nelegalno usidrena na ovoj lokaciji i dalje posluje. Kako bi obezbedili dobre uslove za zimovanje malog vranca kao upravljači zaštićenog područja učunićemo dodatne napore kako bi došlo do uklanjanja plovnih objekata koji ugrožavaju stanište.
Radionica na Savi
Udruženje "Zeleno plavi koridori" je 18.9.2023. godine organizovalo promotivnu vožnju čamcem rekom Savom uz prigodno predavanje o zaštićenom staništu. Na promociji je bilo 15 učesnika sa decom. Tokom vožnje prošlo se kroz sve tri lokacije zaštićenog područja gde je primećeno nekoliko primeraka malog vranca, najviše u delu zimovnika brodogradilišta, što je ceo događaj dodatno ulepšalo.
Radionica u Obedskoj bari
Udruženje "Zeleno plavi koridori" je 2.10.2023. godine organizovalo drugu radionicu na Obedskoj bari kod Kupinova gde je učesnicima predstavljen značaj zaštite zimovališta malog vranca na Savi u Beogradu kao i značaj Obedske bare za ovu i druge ugrožene vrste.
Akcija čišćenja "World Cleanup Day"
Udruženje "Zeleno plavi koridori" je 20.9.2024. godine organizovalo akciju čišćenja dela zaštićenog područja ZS "Zimovalište malog vranca". Ovaj događaj je deo jedne od najvećih ekoloških kampanja u svetu “World Cleanup Day” kojoj se udruženje sa zadovoljstvom pridružilo.
Na poziv udruženja akciju su podržali Akcionarsko društvo "Elektromreža Srbije" i Sekretarijat za zaštitu životne sredine Grada Beograda, čiji su zaposleni zajedno sa članovima udruženja očistili deo površine zaštićenog područja od komunalnog otpada.
Ovaj globalni događaj ima za cilj da kroz zajedničku akciju ujedini društva širom sveta kako bi iskazali brigu za životnu sredinu. Veoma je važno da svest građana o životnoj sredini bude na visokom nivou. Svako od nas može da napravi mali korak i istakne svoju društvenu odgovornost, čime će dati primer svom okruženju da i oni učine isto, jer samo zajedničkim trudom možemo doprineti lepšoj, zdravijoj i boljoj budućnosti za sve nas.
Radionica "Obilazak ZS "Zimovalište malog vranca" brodom"
Udruženje "Zeleno plavi koridori" je u subotu 26.10.2024. godine organizovalo Radionicu "Obilazak ZS "Zimovalište malog vranca" brodom".
Na poziv udruženja ovoj radionici prikljičili su se predstavnicu Američke ambasade u Srbiji.
Nakon okupljanja i uvodnog predavanja upravljača o malom vrancu i zaštićenom staništu učesnici su obišli područje brodom i sa reke posmatrali jedinstveno zimovalište ove ptice u Evropi.
